Kripto Opsiyon Piyasası Nedir? Kripto Vadeli İşlemler Nelerdir? Vadeli İşlem ve Opsiyon Farkları

Kripto para işlemi yapanlar arasında popülerliği artan opsiyon ve vadeli işlem piyasaları oldukça faydalı araçlar içeriyor.

Öyle ki, geçtiğimiz yıllarda Bitcoin ve Ethereum opsiyon ürünlerinin toplam işlem hacmi 387 milyar dolar seviyesine ulaştı.

Peki, kripto opsiyonları ve vadeli işlem sözleşmeleri nasıl çalışıyor? Opsiyon ve vadeli işlemlerin arasındaki fark ne?

Hazırladığımız rehberde tüm bu soruların cevaplarına ulaşacaksınız!

Rehberin ikinci kısmında ise, opsiyon ve vadeli işlemlerin ne olduğu, nasıl çalıştıkları ve aralarındaki farklar hakkında kapsamlı açıklamalar yer alacak.

Öncelikle bu ürünlerin çalışma mantığı hakkında hızlı cevap arayanlara kısa özetler sunacağız.

Join us in showcasing the cryptocurrency revolution, one newsletter at a time. Subscribe now to get daily news and market updates right to your inbox, along with our millions of other subscribers (that’s right, millions love us!) — what are you waiting for?

Kısa Özet

Opsiyon ve vadeli işlemler, yatırımcıların kâr elde etmek veya piyasadaki fiyat oynaklığına karşı korunmak için kullandıkları finansal ürünlerden oluşuyor.

Kripto Opsiyonları ve Vadeli İşlemlerinin Benzer Yanları

Her ikisi de türev ürün olarak tanımlanıyor. Yani değerlerini hisse senedi, emtia veya kripto para gibi varlıklar üzerinden alıyorlar.

Öte yandan hem opsiyon hem de vadeli işlemler yatırımcıya dayanak varlık üzerinde sahiplik vermiyor. Tamamen bahsi geçen ürünlerden fayda sağlama mantığına dayalılar. Bu sayede hiç kripto para satın almadan piyasadaki fiyat oynaklığı üzerinden kâr elde etmek mümkün.

Opsiyon ve vadeli işlem sözleşmelerinin benzerlikleri bulunsa da temelde birçok farklılıkları var.

Kripto Opsiyon ve Vadeli İşlem Piyasalarının Farkları

Opsiyon sözleşmeleriyle, önceden kararlaştırılan fiyat üzerinden kripto para satın alma veya satma hakkı elde ediliyor, ancak işlem yapmak mecburi değil. Sözleşme ile sağlanan fiyat güvencesine karşılık olarak yatırımcının, belli bir oranda prim ödemesi gerekiyor.

Diğer taraftan vadeli işlemler, sözleşme sona erdiğinde kararlaştırılan fiyattan kripto para satın almayı veya satmayı şart koşuyor. Buna karşılık herhangi bir prim ödemek gerekmiyor.

Bahsi geçen bu iki sözleşme arasından opsiyonlar, nispeten daha az riskli kabul ediliyor. Zira adından da anlaşılacağı gibi, yalnızca satın alma veya satma "seçeneği" mevcut ve herhangi bir yükümlülük yok.

Bu kısa açıklamanın ardından şimdi opsiyon ve vadeli işlem sözleşmelerinin nasıl çalıştığına daha ayrıntılı biçimde bakalım.

Kripto Opsiyon ve Vadeli İşlem Piyasalarına Derinlemesine Bakış

Hem opsiyon hem de vadeli işlemler, yatırımcıların dezavantajlarını azaltmaları ve kripto piyasalarındaki yüksek fiyat oynaklığına karşı koruma sağlamaları adına faydalı yollar içeriyor.

Opsiyon ve vadeli işlem sözleşmeleri benzer mantığa sahip olsa da herhangi birini tercih etmeden önce tam manasıyla nasıl çalıştığını ve hangi dönemlerde kullanılması gerektiğini bilmek kritik öneme sahip.

Öncelikle kripto opsiyonlarını derinlemesine incelemeye başlayalım.

Kripto Opsiyon Piyasası Nedir?

Opsiyon sözleşmesi yatırımcıya, dayanak varlığın belirlenmiş bir tarihte veya daha önce, belirli bir fiyattan alma veya satma hakkı tanıyor. Kripto opsiyon sözleşmesi alındığında veya satıldığında, kripto para birimine gerçek anlamda sahip olunmuyor. Bu sayede opsiyon sözleşmeleri, gerçek anlamda satın alma işlemi gerçekleştirmeden hemen her kripto para ile işlem yapmayı mümkün kılıyor.

Opsiyon sözleşmelerinde, işlemler için vade sonu ve opsiyon süresi dolmadan önce varlığın satın alınabileceği veya satılabileceği fiyatı belirleyen bir de kullanım fiyatı söz konusu.

Kripto opsiyonlarının; sözleşme süresi dolmadan herhangi bir zamanda işleme konulabilen Amerikan veya yalnızca süre dolduğunda işleme konan Avrupa olmak üzere iki çeşidi bulunuyor. Hangi opsiyon sözleşmesi çeşidinin yatırımcıya daha uygun olduğu, genellikle ne kadar risk alınabileceğine ve piyasanın gelecekteki yönü hakkındaki beklentilere bağlı olarak belirleniyor.

Yatırımcılar, belli bir değer varlığının yükseleceği veya düşeceğine inanmalarına bağlı olarak alım ya da satım opsiyonunu tercih ediyor.

Call option ya da alım opsiyonu, vade dolmadan önce dayanak varlığı belirli bir fiyattan satın alma hakkı sunuyor. Piyasa yükseliş sürecindeyken alım opsiyonları kârlı olsa da fiyat düşüşlerine karşı koruma sağlamıyor.

Put option ya da satım opsiyonu ise, sözleşme sona erdiğinde anlaşılan fiyattan varlığı satma hakkı veriyor. Satım opsiyonları, değer varlığını erkenden yüksek fiyatla satma olanağı sunduğundan, piyasa düşüş sürecindeyken kâr elde etmeyi mümkün kılıyor.

Yatırımcı, herhangi bir opsiyon sözleşmesini satın aldığında prim ödemek durumunda. Opsiyon sözleşmesi, süre dolmadan önce kullanılmazsa bahsi geçen bu prim kaybediliyor. Prim tutarı; yatırımcının sözleşmeyi ne kadar süre devam ettirdiğine, dayanak varlığın fiyatındaki oynaklığa ve varlığın cari fiyatına bağlı olarak değişiklik gösteriyor.

Opsiyon Piyasası Nasıl Çalışır?

Dilerseniz, opsiyonların nasıl çalıştığını bir örnekle açıklayalım.

300 dolar prim tutarı bulunan ve 90 gün içinde sona erecek, 3.000 dolardan Ethereum satın alma hakkı sunan bir alım opsiyonu aldığınızı düşünelim. En basit ifadeyle bu opsiyon, doksan gün içinde 3.000 dolardan Ethereum satın alma hakkı sunacak. Eğer Ethereum fiyatı 4.000 dolara yükselirse, sözleşme işleme konabilir ve 1.000 dolarlık kazançtan 300 dolarlık prim çıkarılarak kâr alınabilir.

Diğer taraftan, Ethereum fiyatı 3.000 doların altına düşerse, ödediğiniz 300 dolarlık primi kaybedersiniz, ancak beklediğiniz değerin daha aşağısından Ethereum satın almak zorunda olmadığınızdan maksimum zararınız 300 dolarlık prim ödemesi olacak.

Bunun yerine, 90 günlük Ethereum satım opsiyonu aldığınızı varsayalım. Prim tutarı yine 300 dolar ve işlem fiyatı da 3.000 dolar. Bu sefer, Ethereum'u doksan gün içinde 3.000 dolardan satma olanağına kavuşacaksınız.

Eğer Ethereum fiyatı 4.000 dolara yükselirse, sözleşmeyi işleme koymayıp 1.000 dolar zarara girmekten kurtulabilirsiniz. Bunun yerine opsiyon sözleşmesinin süresinin dolmasına göz yumar ve 300 dolarlık primi kaybedersiniz.

Ancak piyasada düşüş yaşanır ve Ethereum 1.500 dolara inerse, satım opsiyonunuz sayesinde Ethereum'u 3.000 dolardan elden çıkarabilir, kayıplarınızın tamamını karşılayabilirsiniz.

Kripto Opsiyonları Nasıl Satılır?

Şimdiye kadar sadece opsiyon sözleşmesi alımlarından bahsettik. Diğer taraftan "Options Writer" olarak da bilinen yöntemi uygulayarak opsiyonları satmak ve alıcıların ödediği primden gelir elde etmek mümkün.

Çoğu opsiyon satıcısının, az da olsa opsiyon sözleşmelerinin dayanak varlığına sahip olduğu ve piyasalar ters yönde hareket ederse opsiyonu işleme koymak için varlıklarını devreye soktuklarını bilmek gerekiyor.

Bununla birlikte opsiyon satıcıları dayanak varlıktan ellerinde hiç bulundurmazsa, çok riskli işlem yaptıkları kabul edilir ve yaptıkları bu harekete de "naked" ya da "yalın" opsiyon ismi verilir.

Yalın Kripto Opsiyonu Nedir?

Yalın opsiyon satışları önemli ölçüde nakit yatırım yapmadan kâr etme olanağı sunuyor olsa da son derece yüksek riskli bir hamle olarak kabul edilir. Teorik olarak kripto para fiyatlarının yükselebileceği maksimum sınır yok. Haliyle yalın satım opsiyonlarını satma riski de potansiyel olarak sınırsız olduğu söylenebilir. Genellikle opsiyon komisyoncuları, opsiyon sözleşmelerini satmadan önce belirli miktarda teminat talep eder. Buna opsiyon marjı da denir.

Konunun daha iyi anlaşılması için bir örnekle açıklayalım.

Diyelim ki Bitcoin için 30.000 dolardan 90 günlük yalın alım opsiyonu satıyorsunuz. Yani fiyat ne kadar yükselirse yükselsin Bitcoin'i bu fiyattan satmanız gerekiyor.

Bitcoin fiyatı bir günde 40.000 dolara fırlarsa (ki bu imkansız değil), Bitcoin'i yüzde 33 primle satın almak, ardından opsiyonu 30.000 dolara satın alan kişiye satmak ve bu süreçte 10.000 dolar kaybetmek söz konusu.

Oysa opsiyon satılmadan önce yatırımcı, 30.000 dolar veya daha düşük fiyattan Bitcoin edinerek kendini güvence altına almış olsaydı, daha yüksek fiyattan Bitcoin satın almak durumunda kalmazdı. Opsiyonu satmak için gereken miktardan daha fazla Bitcoin'e sahip olunması durumunda, BTC'deki fiyat artışından ekstra kazanç elde etmek mümkün.

Kripto Para Vadeli İşlemi Nedir?

Vadeli işlem sözleşmeleri, belirli bir değer varlığını, önceden belirlenmiş fiyattan almaya veya satmaya olanak tanıyor. Bu finansal araç, çiftçilerin önceden kararlaştırılan fiyat üzerinden mahsul veya tohum satın almalarına izin vererek gıda ve tarım piyasalarındaki fiyat oynaklığını azaltmak için icat edilmişti.

Yazının başında bahsettiğimiz opsiyon sözleşmelerine benzer şekilde çalışan vadeli işlemler de emtia, hisse senedi veya kripto para gibi temel bir varlığa dayanıyor ve değerini de bu varlıklardan alıyor. Tıpkı opsiyonlar gibi, gerçek anlamda kripto para satın almaya gerek kalmadan işlem yapma olanağı sunuyor.

Opsiyonlardan farklı olarak muhataplar arasında vadeli işlem sözleşmesi oluşturulduğunda, bitiş tarihi itibarıyla ilgili varlığın alınması veya satılması zorunlu. Dolayısıyla vadeli işlem sözleşmeleri, yapıları gereği alım satım opsiyonlarından daha riskli görülüyor.

Vadeli İşlem Satın Alma ve Satma Arasındaki Farklar Neler?

Yatırımcı vadeli işlem sözleşmesi sattığı zaman, belirlenen tarihte ve önceden anlaşılan fiyattan ilgili varlığı satmakla yükümlü hale geliyor. Dolayısıyla piyasa değer kaybetse dahi, vadeli işlem sözleşmesinin muhatabı bitiş tarihi itibarıyla varlığı satın almakla yükümlü.

Daha basit ifadeyle, vadeli işlem sözleşmesi satın alındığında fiyat önceden sabitlenmiş oluyor. Piyasanın yükselmesi durumunda kazanç elde etmek kolaylaşıyor, çünkü dayanak varlığı değerinden daha düşük fiyata satın almak ve akabinde kârla satmak mümkün.

Ayrıca, vadeli işlem sözleşmesi satın alırken sözleşme tutarının tamamını ödeme zorunluluğu yok. Bu noktada marj ticareti adı verilen yöntem kullanarak sözleşme değerinin belli bir yüzdesine sahip olmak ve işleme koymak mümkün.

Öte yandan, vadeli işlem sözleşmesinin dayandığı varlığın değeri düşerse, sözleşmeyi sunan borsa, margin call (marj ya da teminat çağrısı) adı verilen işlemi devreye alabilir. Marj çağrısı ile karşılaşan yatırımcı, teminat olarak daha fazla para göndermek veya sözleşmesini iptal etmek durumunda.

Görüldüğü üzere vadeli işlemler, yatırımcıyı satın alma veya satma zorunda bıraktığından opsiyonlara kıyasla daha riskli işliyor. Diğer taraftan vadeli işlem sözleşmesi için önceden prim veya ücret ödemek gerekmiyor. Böylece önceden para yatırmadan kâr elde etmek olası.

Dilerseniz, vadeli işlemlerin nasıl çalıştığını bir örnekle açıklayalım.

Vadeli İşlem Piyasası Nasıl Çalışır?

Bitcoin'in 30.000 dolarda olduğunu ve yükseliş beklentisi içinde olan yatırımcının kâr elde etmek için vadeli işlem sözleşmesi satın aldığını düşünelim.

Yatırımcı, 30.000 dolardan vadeli işlem sözleşmesi satın alırsa, vade sonunda 30.000 dolardan mutlaka Bitcoin satın almak zorunda kalacak anlamına geliyor.

Yani sözleşmenin vadesi dolduğunda Bitcoin'in fiyatı 35.000 dolara yükselirse, 1 Bitcoin'i 30.000 dolara satın alabilir ve hemen akabinde 35.000 dolara satarak 5.000 dolar kâr elde edebilir.

Şimdi tersini düşünelim: Yatırımcının elinde 1 BTC var, ancak fiyatın düşeceğine inanıyor. Bu durumda, Bitcoin'i vade sonunda 30.000 dolardan satmak üzere vadeli işlem sözleşmesi düzenlenebilir. Dolayısıyla karşı taraf, sözleşme süresi dolduğunda 1 Bitcoin için 30.000 dolar ödemek durumunda kalır.

Eğer fiyat 20.000 dolara düşerse, yatırımcı kendini 10.000 dolarlık kayıptan kurtarmış olur. Ancak fiyat 40.000 dolara yükselirse, bu sefer elindeki Bitcoin'i piyasa değerinden 10.000 dolar daha ucuza satmak zorunda kalır.

Bu makalede, yalnızca bilgi amacıyla, üçüncü taraf web siteleri veya harici içeriklere bağlantılar yer almaktadır ("Üçüncü Taraf Siteleri"). CoinMarketCap Üçüncü Taraf Siteleri, CoinMarketCap'ın kontrolü altında değildir. CoinMarketCap, Üçüncü Taraf Sitelerinde yer alan herhangi bir bağlantı veya Üçüncü Taraf Sitesindeki herhangi bir değişiklik veya güncelleme de dahil olmak üzere herhangi bir içerikten sorumlu değildir. CoinMarketCap sadece size kolaylık sağlamak için bu bağlantıları sunmaktadır. Site üzerinde herhangi bir bağlantının yer alması, sitenin CoinMarketCap veya operatörleri ile herhangi bir ilişki içinde olduğu, onaylandığı, kabul edildiği veya önerildiği anlamına gelmez. Bu makale kullanıcılar için tasarlanmıştır ve yalnızca bilgilendirme amacıyla kullanılmalıdır. Açıklanan ürün veya hizmetlerle ilgili herhangi bir maddi karar vermeden önce kendi araştırma ve analizinizi yapmanız gerekmektedir. Bu makale yatırım tavsiyesi olarak tasarlanmamıştır ve o şekilde yorumlanmamalıdır. Bu makalede yer alan görüş ve yorumlar yazarın [şirketin] kendi görüşleridir. CoinMarketCap'in görüşlerini yansıtmamaktadır.