Home
SözlükMerkeziyetsiz Yönetişim
Merkeziyetsiz Yönetişim
Merkeziyetsiz yönetişim; platformu aracısız biçimde çalıştıran, blockchain ağları ve dApp hizmetleri için adil yönetim modeli sunan prosedürleri tanımlar.
Merkeziyetsiz Yönetişim Nedir?
Merkeziyetsiz
yönetişimin işlemesi için platformun teknolojisi, stratejisi, güncellemeleri ve düzenlemeleri hakkında çeşitli oylama yöntemleri uygulanır.
Zincir üstü yönetişim ve zincir dışı yönetişim olmak üzere,
blockchain yönetişiminde sık kullanılan iki farklı yaklaşım bulunmaktadır.
Zincir üstü yönetişim genellikle, ağın hesaplamaya dayanan tasarımının ve konsensüs sürecinin bir parçası olarak otomatik kriptografik algoritmalar kullanan blockchain tabanlı sistemler üzerine kuruludur. Ayrıca, yerel para birimlerini kullanarak oy hakkı elde eden ve bu sayede blockchain üzerinde yapılacak değişikliklerde sözü geçen paydaşlar da mevcuttur.
Öte yandan zincir dışı yönetişim, çevrim içi forumlarda veya bireysel olarak, blockchain dışında gerçekleşen karar verme süreçlerine karşılık gelir. Zincir dışı yönetişim tekniklerinde herkese açık tartışmalar, öneriler ve toplu olarak üzerinde anlaşmaya varılan güncellemeler söz konusudur.
Genel anlamda
merkeziyetsizlik, kamuyu ilgilendiren faaliyetler üzerindeki yetki ve sorumlulukları merkezi yönetimin elinden alarak yan kuruluşlara, yarı bağımsız devlet kurumlarına veya özel sektöre devredilmesini içeren çok boyutlu bir terimdir.
Üst yönetimin sorumluluğunu, orta ve alt yönetim kademelerine devredildiği bir organizasyon yapısıdır.
Merkezi otoritenin bulunmadığı merkeziyetsiz ağ ve platformların dayanıklı olması ve gerçek dünya işlemleri esnasında güvenli kalması, ancak daha
yaratıcı yönetişim sistemleriyle mümkün olacaktır. Geleneksel olarak blockchain yönetişimi, projenin ilerlemesi ve devam eden güncellemeleri için seçim yapar. Bu sayede hem temel protokollerin hem de ekosistemin sorunsuz ve etkin biçimde çalışması sağlanır.
Küresel ölçekte bakıldığında, blockchain uygulamaları yaygın biçimde kullanıldıkça, insanların
mevcut merkezi kurumlardan uzaklaşması ve gücü elinde bulunduran otorite yerine mutabakata dayalı yeni sosyal sözleşmeler oluşturmasına imkan tanıyarak daha şeffaf, bağımsız ve yaratıcı bir küresel toplum meydana getirecektir. Yeni sosyal sözleşmeler,
merkeziyetsiz iletişim ve iş birliği platformlarının yanı sıra, katılımcıların üzerinde anlaşmaya vardığı ve ortak hukuk veya doğal hukuk ile tutarlı kurallara sahip
akıllı sözleşmeler kullanarak sorunları çözmek için merkeziyetsiz tahkim sistemleri içerecektir.
Ağın yapısına ve
merkeziyetsiz ağ yönetişimi dahilindeki ilişkilere bağlı olarak roller de değişir. Bu durumda, katılımcılar arasındaki güç dinamiklerine bağlı biçimde yönetişim sorumlulukları, hakları ve yükümlülükleri değişiklik gösterir. Ayrıca, diğer unsurların yanı sıra sunucu hizmeti sağlayanlar ve
madenciler gibi güç etkileşimlerinin yeni unsurları blockchain tabanlı çözümlerle bağlantılı hale geldiğinde, yönetişim sistemleri bunlardan da sorumlu olmak durumundadır.
Merkeziyetsiz ağ yönetişimi, gücü belirli ve dinamik bağlantılar şeklinde tanımlarken, geleneksel yönetişim modelleri gücün belli bir konumda bulunduğunu düşünür. Yönetişim gerektiren varlıklar arasındaki etkileşime bağlı olarak güç, bireylerden şirketlere ve devletlere kadar herkesin elinde olabilir.
Bununla birlikte merkeziyetsiz yönetişimin dezavantajı, herkese açık blockchain ağının doğası gereği değişken olmasında yatar. Cazibesini ve kârlı yapısını kaybederse topluluk her an farklı bir sürüme çatallanma gerçekleştirebilir veya ağı terk edilebilir. Sonuç olarak, Bitcoin gibi tamamen merkeziyetsiz blockchain ağının evrensel kayıt defteri olarak kabul edilip edilemeyeceği halen tartışmalıdır. Zira gelecekte çalışmaya devam edeceğine ve hatta var olacağına dair hiçbir güvence yoktur. Açık blockchain üzerindeki sözleşmeler ve hizmetler, eskime, ilgisizlik veya farklı sisteme geçiş nedeniyle kullanılmaz hale gelebilir.